Gebiedsbescherming in het wetsvoorstel natuur: oude wijn in nieuwe zakken?!

Hoofdstuk 2 van het wetsvoorstel heeft betrekking op de bescherming van gebieden. Dit hoofdstuk betreft een duidelijke vereenvoudiging ten opzichte van het huidige beschermingsregime. Dat blijkt niet alleen uit het feit dat de gebiedsbescherming in dit hoofdstuk is geregeld in slechts tien artikelen maar ook uit de korte en bondige formulering van deze artikelen. Dat is zeker een aanwinst ten opzichte van het huidige stelsel. Na invoering van het wetsvoorstel bestaat het gebiedsbeschermingsregime op hoofdlijnen uit de volgende elementen: (i) aanwijzing van Natura 2000-gebieden en de vaststelling van instandhoudingsdoelstellingen voor deze gebieden,[22] (ii) de verplichting zorg te dragen voor actieve instandhoudingsmaatregelen en om zorg te dragen voor passende maatregelen[23] en (iii) een regime voor een zorgvuldige beoordeling van nieuwe plannen en projecten die de natuurwaarden van een gebied kunnen aantasten.[24]

De regeling in het wetsvoorstel ten aanzien van de aanwijzing van gebieden wijkt daarbij inhoudelijk niet af van de huidige regeling in art. 10ae.v. Nb-wet 1998 en blijft hierna dan ook buiten beschouwing. Nieuw, in art. 2.1 lid 6 van het wetsvoorstel, is in dit verband nog wel een uitdrukkelijke verplichting voor de Minister van EL&I om zorg te dragen voor actualisering van de aanwijzingsbesluiten, tegenover de huidige bevoegdheid[25] tot wijziging van de instandhoudingsdoelstellingen die onderdeel uitmaken van een aanwijzingsbesluit.

Voorgesteld wordt het beschermingsregime te beperken tot gebieden waarvoor op grond van internationale verplichtingen (en dan in het bijzonder de Vogel- en Habitatrichtlijn) bescherming is vereist. Hiermee vervallen de nationale doelen (zoals het in de praktijk vaak moeilijk toetsbare ‘open en weidse karakter’ van sommige gebieden[26]) en het specifieke beschermingsregime voor beschermde natuurmonumenten.[27] Ook dat kan, tenminste vanuit het oogpunt van duidelijkheid en het creëren van ontwikkelingsruimte, als positief worden beschouwd.[28] Ten aanzien van deze nationale doelen — die op dit moment wel deel uitmaken van diverse aanwijzingsbesluiten — is in art. 9.2 lid 1 bepaald dat deze van rechtswege vervallen. Ter verduidelijking kan de minister vervolgens de tekst van het aanwijzingsbesluit opnieuw vaststellen.[29] Ik kan me voorstellen dat deze verduidelijking in de praktijk ten zeerste gewenst is. Afgevraagd kan dan ook worden of deze bevoegdheid tot gewijzigde vaststelling van het aanwijzingsbesluit niet zou moeten worden omgezet in een verplichting. Huidige aanwijzingsbesluiten bevatten verder in sommige gevallen zogeheten complementaire doelen, zijnde doelen ten aanzien van de ontwikkeling van nog niet in Natura 2000-gebieden aanwezige natuurwaarden. Deze doelen zijn, aldus de memorie van toelichting,[30] weliswaar van belang voor het streven om op landelijk niveau een gunstige staat van instandhouding voor bepaalde habitats en habitats van soorten te realiseren, maar de Habitatrichtlijn eist niet dat zij deel uitmaken van het specifieke gebiedsbeschermingsregime. Het wetsvoorstel beoogt ook deze complementaire doelen van rechtswege te laten vervallen. Het is echter de vraag of dit nu duidelijk uit de tekst van art. 9.2 lid 1 blijkt. In dit artikel wordt immers verwezen naar de doelstellingen als bedoeld in art. 10a lid 3 Nb-wet 1998 en daarmee naar de ‘doelstellingen ten aanzien van het behoud, het herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, anders dan vereist ingevolge de’ Habitat- enVogelrichtlijn. Uit de aanwijzingsbesluiten zelf blijkt echter lang niet altijd duidelijk welke instandhoudingsdoelstellingen moeten worden beschouwd als complementaire en dus niet-verplichte doelstellingen. In zoverre had het ook hier voor de hand gelegen dat er voor de minister inart. 9.2 lid 2 een verplichting tot het opnieuw vaststellen van de tekst van het aanwijzingsbesluit zou zijn opgenomen in plaats van een bevoegdheid. Daarmee kan veel onduidelijkheid in de praktijk worden voorkomen.

Paragraaf 2.2 van het wetsvoorstel bevat een nadere regeling voor het treffen van instandhoudings- en passende maatregelen. Dergelijke maatregelen dienen door de lidstaten getroffen te worden ter uitvoering van art. 6 lid 1 en lid 2 van de Habitatrichtlijn.[31] Ook deze paragraaf siert zich door zijn eenvoud en kan om die reden worden beschouwd als een verbetering ten opzichte van de huidige regeling in de Nb-wet 1998. De meest in het oog springende wijzigingen ten opzichte van het huidige systeem worden hierna besproken.

Het betreft ten eerste de in art. 2.2 opgenomen algemene verplichting voor gedeputeerde staten om zorg te dragen voor het treffen van instandhoudings- en passende maatregelen. Vanuit de wens van het wetsvoorstel om zo veel mogelijk aan te sluiten bij de terminologie van deHabitatrichtlijn, valt niet eenvoudig te verklaren waarom in art. 2.2 niet is gekozen voor exact dezelfde formulering als in art. 6 lid 1 en lid 2 van de Habitatrichtlijn. In dit artikel wordt weliswaar verwezen naar deze bepalingen uit de Habitatrichtlijn, maar er zijn toch ook duidelijke verschillen in formulering; verschillen die wellicht in de praktijk kunnen leiden tot een andere invulling van de nationale verplichting dan waartoe de Habitatrichtlijn verplicht. Zo bevat de Habitatrichtlijn een concrete verplichting tot het treffen van instandhoudings- en passende maatregelen (door de formulering: ‘de Lid-Staten treffen’), terwijl art. 2.2 bepaalt dat gedeputeerde staten ervoor zorg dragen dat deze maatregelen worden getroffen. De praktijk moet uitwijzen of dit inderdaad leidt tot een nuancering van de uit de Habitatrichtlijn voortvloeiende verplichting tot het treffen van maatregelen. Verder valt op dat maatregelen moeten worden getroffen ‘die nodig zijn voor Natura 2000-gebieden, gelet op de instandhoudingsdoelstellingen’. Hoe verhoudt zich echter deze formulering tot de verplichting uit art. 6 lid 2 Habitatrichtlijn om maatregelen te treffen om ervoor te zorgen dat er geen storende factoren optreden voor de soorten waarvoor beschermingszones zijn aangewezen, voor zover deze factoren een significant effect zouden kunnen hebben? Moet ‘nodig zijn’ zo worden geïnterpreteerd dat handelen alleen is vereist als een significant effect zou kunnen optreden, of is juist beoogd gedeputeerde staten een ruimere bevoegdheid (of zelfs verplichting?) tot handelen toe te kennen? Het verdient aanbeveling om onduidelijkheden ten opzichte van het regime van de Habitatrichtlijn te voorkomen door de formulering van art. 2.2 in lijn te brengen met art. 6 lid 1 en lid 2 Habitatrichtlijn.

Art. 2.3 bevat een regeling voor het vaststellen voor beheerplannen. Deze regeling kan worden beschouwd als een vereenvoudigde versie van de huidige regeling in art. 19a en 19b Nb-wet 1998. Een aantal (opmerkelijke) verschillen wordt hierna besproken. Ten eerste worden provincies ook bevoegd voor de vaststelling van beheerplannen voor terreinen die worden beheerd onder verantwoordelijkheid van de Minister van EL&I Dit zou de vaststelling van beheerplannen in de praktijk moeten versnellen, nu Natura 2000-gebieden soms deels vallen onder verantwoordelijkheid van de minister (en door Staatsbosbeheer worden beheerd). Dit kan worden beschouwd als een positieve wijziging. Vanuit het uitgangspunt dat nationale doelstellingen geen deel meer uit maken van de gebiedsbescherming van Natura 2000-gebieden ligt het vervolgens voor de hand dat het beheerplan ook geen betrekking meer heeft of kan hebben te hebben op deze doelstellingen. Verder is beoogd de doorwerking van beheerplannen te versterken. Dit is geregeld in art. 2.3 lid 3 van het wetsvoorstel.[32] Dit artikel bevat de verplichting voor bestuursorganen om de in het beheerplan opgenomen instandhoudingsmaatregelen te treffen, voor zover deze bestuursorganen met deze maatregelen hebben ingestemd. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om maatregelen ten aanzien van waterpeil en waterkwaliteit, getroffen door waterschappen. Op zich is het een praktische bijkomstigheid dat er nu een duidelijke verplichting wordt geïntroduceerd voor bestuursorganen om maatregelen te treffen waarmee zij hebben ingestemd — maar wat gebeurt er als er geen instemming volgt en het treffen van deze maatregelen wenselijk of zelfs noodzakelijk is om het beoogde beheerniveau te bereiken? Zou dan uit art. 2.2 — met daarin de algemene zorgplicht voor gedeputeerde staten tot het treffen van maatregelen — volgen dat gedeputeerde staten deze maatregelen zelf dienen te treffen? Of verplicht de algemene zorgplichtbepaling van art. 1.8 van het wetsvoorstel andere bestuursorganen om in te stemmen, aangezien art. 1.8 onder andere vereist dat noodzakelijke maatregelen worden getroffen indien nadelige gevolgen kunnen worden veroorzaakt voor een Natura 2000-gebied door handelen of nalaten? Het is maar de vraag of dit in de praktijk werkbaar is en leidt tot de — kennelijk — gewenste doorwerking.

In art. 2.4 is ten slotte een algemeen inzetbare aanschrijvingsbevoegdheid voor gedeputeerde staten opgenomen om activiteiten te beperken of te verbieden. Deze regeling lijkt op de huidige regeling in art. 19c lid 2 Nb-wet 1998 en de specifieke regeling bij handelen en projecten die niet leiden tot een toename van stikstofbelasting op voor stikstof gevoelige habitats,[33] doch er zijn in ieder geval twee belangrijke verschillen. Ten eerste is de bevoegdheid om activiteiten te beperken of te verbieden in art. 19c lid 2 Nb-wet 1998 beperkt tot bestaand gebruik, terwijl art. 2.4betrekking heeft op activiteiten. Dit begrip is in het wetsvoorstel niet gedefinieerd, doch uit de MvT volgt dat de aanschrijvingsbevoegdheid kan worden ingezet ten aanzien van bestaande activiteiten, nieuwe activiteiten en voorgenomen activiteiten.[34] De aanschrijvingsbevoegdheid kan echter niet worden ingezet ten aanzien van een vergunningplichtig project.[35] Dat ligt ook voor de hand: in dat geval kan immers via een wijziging of intrekking van deze vergunning eenzelfde resultaat worden bereikt als met een aanschrijvingsbevoegdheid.[36] Met de uitbreiding van de aanschrijvingsbevoegdheid zoals nu voorzien wordt tegemoet gekomen aan kritiek uit de praktijk, dat het huidige art. 19c ontoereikend is en niet kan worden beschouwd als een uitwerking van de verplichting voor lidstaten om passende maatregelen te treffen als bedoeld in art. 6 lid 2 Habitatrichtlijn.[37] Deze Europese verplichting heeft immers ook betrekking op andere activiteiten dan bestaand gebruik. De voorgenomen wijziging leidt er dan ook toe dat het Nederlandse regime beter in overeenstemming zal zijn met de Habitatrichtlijn. Nieuw is voorts dat provinciale staten ook in een provinciale verordening voor categorieën van gevallen kunnen voorschrijven dat maatregelen dienen te worden getroffen.[38] Deze bepaling vertoont overeenkomsten met de generieke maatregelen die thans ter voorkoming van verslechtering van voor stikstof gevoelige habitats op grond van art. 19ke lid 3 Nb-wet 1998, kunnen worden opgelegd. Het feit dat deze bevoegdheid nu wordt uitgebreid tot allerhande (andere) activiteiten, kan m.i. worden beschouwd als een pluspunt van het wetsvoorstel. Het ligt immers niet voor de hand dat een dergelijke bevoegdheid wordt beperkt tot een bepaalde oorzaak van (mogelijke) verslechtering, zoals thans het geval is. Voorts kan het onder bepaalde omstandigheden zeker effectief zijn als generieke maatregelen worden opgelegd.

Paragraaf 2.3 van het wetsvoorstel regelt de passende beoordeling van plannen en projecten. Deze paragraaf is voor de uitvoeringspraktijk het meest van belang. Ook hier is weer een vereenvoudiging van het wettelijk stelsel doorgevoerd, wat heeft geleid tot drie overzichtelijke artikelen.Art. 2.7 in combinatie met art. 2.8 bevat de verplichting om een passende beoordeling op te stellen en regelt wanneer een plan kan worden vastgesteld dan wel een vergunning voor een project kan worden verleend; art. 2.9 geeft uitzonderingen op deze verplichting. Met deze artikelen worden art. 6 lid 3 en lid 4 van de Habitatrichtlijn geïmplementeerd. De meest opmerkelijke veranderingen ten opzichte van de Nb-wet 1998 worden hierna besproken.

Ten eerste voorziet het wetsvoorstel in het vervallen van de huidige vergunningplicht voor ‘andere handelingen’, zoals opgenomen in art. 19d lid 1 Nb-wet 1998. De Habitatrichtlijn kent het begrip ‘andere handeling’ naast ‘projecten’ niet, zodat deze wijziging niet erg opmerkelijk is. Dit zal voor de praktijk (positieve) consequenties hebben. Weliswaar wordt, gezien de ruime definitie die wordt gehanteerd van het begrip project, niet snel aangenomen dat een bepaalde activiteit niet als project maar als ‘andere handeling’ moet worden beschouwd,[39] maar de toetsing van andere handelingen is belangrijker geworden sinds de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: ABRvS) d.d. 30 maart 2010.[40] Met deze uitspraak — en vergelijkbare uitspraken van latere datum[41] — is duidelijk geworden dat bestaande activiteiten als ‘andere handelingen’ bij de vergunningverlening van een uitbreiding van deze activiteiten dienen te worden betrokken, indien deze uitbreiding op zichzelf beschouwd als een vergunningplichtig project moet worden aangemerkt.[42] Het vervallen van deze vergunningplicht in het wetsvoorstel, zal dan ook naar verwachting tot gevolg hebben dat deze jurisprudentielijn van de ABRvS niet langer van toepassing kan worden geacht. De wijze waarop bestaande activiteiten onder het nieuwe wettelijk regime nog getoetst kunnen of moeten worden, komt in paragraaf 5van dit artikel aan de orde.

Ten tweede vervalt de mogelijkheid om voor projecten die ook vergunningplichtig zijn op grond van de Wabo, een afzonderlijke ‘gebiedstoestemming’ aan te vragen. Voorgesteld wordt dat de gebiedstoestemming en de toets waartoe de Habitatrichtlijn verplicht deel uitmaakt van de omgevingsvergunning, voor zover deze is vereist. Vooralsnog wordt daarbij uitgegaan van het systeem van de verklaring van geen bedenkingen, af te geven door het bevoegd gezag voor de vergunning die is vereist voor projecten met mogelijk significant negatieve gevolgen. Door het vervallen van de huidige aanhakende toestemming, met de optie om voorafgaand aan het aanvragen van een omgevingsvergunning een aparte gebiedstoestemming te verkrijgen,[43] zal het straks niet meer mogelijk zijn om eerst te bezien in hoeverre de — voor de praktijk vaak de meest lastige en in tijd meest kritieke — gebiedstoestemming kan worden verkregen voordat een omgevingsvergunning wordt aangevraagd. Aan dit probleem kan echter tegemoet gekomen worden door een gefaseerde omgevingsvergunning aan te vragen, waarbij de eerste fase bestaat uit de gebiedstoestemming. Weliswaar leidt dit mogelijk tot wat vertraging, doch daarmee kan wel eerst zekerheid worden verkregen of de voorgenomen activiteit op dit punt vergunbaar is.

Met art. 2.7 en 2.8 wordt vrijwel letterlijk de regeling uit art. 6 lid 3 en lid 4 Habitatrichtlijn in nationale wetgeving overgenomen. Dat is een duidelijke verbetering ten opzichte van de huidige systematiek. Voor een afwijkende formulering is echter gekozen in geval in het Natura 2000-gebied een prioritair type natuurlijke habitat of een prioritaire soort aanwezig is, in relatie met de dwingende redenen van groot openbaar belang die dan een rechtvaardiging kunnen vormen voor het toestaan van een plan of project. Op dit punt bevat de Habitatrichtlijn[44] een beperking in de mogelijk aan te voeren dwingende redenen (behoudens advies van de Europese Commissie) ‘wanneer het betrokken gebied een gebied met een prioritair type natuurlijke habitat en/of een prioritaire soort is’. Wat onder betrokken gebied moet worden verstaan, is niet nader toegelicht. Deze beperking van mogelijke dwingende redenen is in art. 2.8 lid 5 opgenomen in het geval dat een plan of project ‘significante gevolgen kan hebben voor een prioritair type natuurlijke habitat of een prioritaire soort’. Toegegeven moet worden dat de formulering van art. 2.8 lid 5 in het wetsvoorstel duidelijker is dan het equivalent van deze regeling in de Habitatrichtlijn. De gekozen formulering is ook in overeenstemming met de uitleg die de ABRvS geeft aan de specifieke verplichting die geldt bij prioritaire soorten en habitats.[45] Gelet op het uitgangspunt van het wetsvoorstel om aan te sluiten bij de formulering uit de Habitatrichtlijn kan echter wel afgevraagd worden waarom in art. 2.8 lid 5 gekozen is voor een afwijkende formulering.[46] Had niet beter volstaan kunnen worden met de tekst van art. 6 lid 4 Habitatrichtlijn, in combinatie met een duidelijke toelichting in de memorie van toelichting, al dan niet met verwijzing naar (Europese en Afdelings)jurisprudentie op dit punt?

Art. 1.9 voorziet in het continueren van de programmatische aanpak zoals de Nb-wet 1998 deze nu kent ter vermindering van de stikstofdepositie.[47] Er zijn echter duidelijke verschillen met de huidige regeling. Ten eerste bevat het wetsvoorstel zelf niet — anders dan deNb-wet 1998 — een gedetailleerde regeling over inhoud, opzet en totstandkoming van het programma, maar is bepaald dat een en ander bij ministeriële regeling nader wordt uitgewerkt, waarbij in lid 2 wel de minimale vereisten voor een programma zijn beschreven.[48] Dit biedt ook de mogelijkheid om de huidige stikstofregeling minder te detailleren en te vereenvoudigen.[49] Ten tweede is de mogelijkheid voor een programmatische aanpak niet beperkt tot gevolgen voor een Natura 2000-gebied vanwege stikstofdepositie. Daarbij kan zowel voor een landelijke aanpak onder verantwoordelijkheid van het Rijk als voor een regionale aanpak onder verantwoordelijkheid van een of meerdere provincies gekozen worden.[50] Beoogd wordt de thans in ontwikkeling zijnde programmatische aanpak voor stikstof op art. 1.9 van het wetsvoorstel te baseren. Dit is geregeld in het overgangsrecht bij het wetsvoorstel.[51]

Het uitbreiden van de huidige programmatische aanpak ligt voor de hand en zal zeker een bijdrage kunnen leveren aan het creëren van ontwikkelingsruimte voor nieuwe activiteiten en het verbeteren van de kwaliteit van Natura 2000-gebieden. De ervaringen die nu worden opgedaan in het kader van het opstellen van de stikstofprogramma’s kunnen daarbij een handvat bieden om te komen tot een praktische en werkbare regeling. De eerste gehoorde ervaringen uit de praktijk met de stikstofprogramma’s die op dit moment in voorbereiding zijn, zijn echter niet overwegend positief en laten in ieder geval zien dat het niet eenvoudig is om te komen tot een werkbaar programma. Daarnaast is het nog maar de vraag in hoeverre de programma’s daadwerkelijk uitgevoerd zullen worden; worden hiervoor bijvoorbeeld voldoende financiële middelen beschikbaar gesteld? Al met al kan dan ook ten aanzien van deze regeling worden geconcludeerd dat het een goed begin is om de programmatische aanpak te verbreden en om mogelijkheden voor flexibiliteit in te bouwen in het wettelijk systeem. De praktijk zal verder moeten uitwijzen of dit ook daadwerkelijk een positieve bijdrage zal leveren aan het creëren van voldoende (ontwikkelings)ruimte binnen de wettelijke kaders. Dat geldt te meer, nu een uitzondering op de vergunningplicht voor een activiteit die is opgenomen in het programma alleen in overeenstemming met de Habitatrichtlijn is als ook daadwerkelijk is zeker gesteld dat deze activiteit niet kan leiden tot significante effecten op het betrokken Natura 2000-gebied. Met andere woorden: als ook zeker is gesteld dat de maatregelen, opgenomen in het programma en waardoor ontwikkelingsruimte voor nieuwe activiteiten wordt gecreëerd, het beoogde effect zullen hebben. Een dergelijke waarborg ontbreekt echter in het wetsvoorstel, nu de uitzondering op de vergunningplicht reeds geldt op het moment dat een activiteit is opgenomen in het programma.[52]

Een tweede wijze om op voorhand duidelijkheid te creëren over de toelaatbaarheid van bepaalde activiteiten wordt geboden in art. 2.9 van het wetsvoorstel. Op grond van dit artikel geldt ten eerste geen vergunningplicht voor projecten indien deze projecten zijn opgenomen in een beheerplan of een programma als bedoeld in art. 1.9. Voorts kunnen categorieën van projecten waarvoor geen vergunningplicht geldt, bij provinciale verordening worden aangewezen. Duidelijkheid over de vraag wanneer al dan niet sprake is van significante gevolgen — en dus over de vraag wanneer een bepaald project of plan kan worden toegestaan — kan worden geboden in een ministeriële regeling. Deze regeling kan zowel bepalen in welke omstandigheden geen sprake is van significante gevolgen[53] of de wijze waarop wordt vastgesteld of sprake is van significante gevolgen.[54]

De huidige Nb-wet 1998 bevat min of meer gelijkluidende voorzieningen. Handelingen opgenomen in een beheerplan zijn op grond van art. 19d lid 2 Nb-wet 1998 vrijgesteld van de vergunningplicht. Het van de vergunningplicht uitsluiten van categorieën van projecten is mogelijk op grond van art. 19da Nb-wet 1998,[55] met als enig verschil dat thans hiervoor een AMvB vereist is in plaats van straks een provinciale verordening. Ook de mogelijkheid om bij ministeriële regeling te regelen op welke wijze significante gevolgen worden bepaald, kent de Nb-wet 1998 al.[56]Voor zover het de gevolgen van stikstofdepositie betreft, bevat de Nb-wet 1998 ten slotte een regeling ter zake van de vraag wanneer nimmer sprake is van een significant negatief effect,[57] met dien verstande dat de ABRvS in de uitspraak van 7 september 2011[58] feitelijk heeft geoordeeld dat deze regeling in strijd is met Europees recht.

In dat opzicht biedt het wetsvoorstel dus weinig nieuws. Daarnaast is het nog maar de vraag in hoeverre het in de praktijk mogelijk zal zijn om dergelijke regelingen op te stellen. Immers, een min of meer generieke uitzondering op de vergunningplicht is alleen mogelijk indien op voorhand voor alle uitgezonderde projecten met zekerheid kan worden gesteld dat significant negatieve effecten zich nimmer zullen kunnen voordoen.[59]Deze zekerheid kan alleen worden geboden door het uitvoeren van onderzoek dat qua inhoud gelijk zal zijn aan een passende beoordeling, met dien verstande dat dit onderzoek waarschijnlijk complexer zal zijn dan een passende beoordeling. Het onderzoek betreft dan immers een categorie van projecten (en niet, zoals gebruikelijk, maar één project). Ook in de MvT bij het wetsvoorstel wordt aangegeven dat, mede om de hiervoor beschreven redenen, niet verwacht wordt dat op korte termijn gebruik gemaakt zal worden van de mogelijkheden die art. 2.9 zal bieden.[60] Ten zeerste kan dan ook getwijfeld worden aan de noodzaak van een wettelijke regeling op dit punt. Wel wordt beoogd om het huidige art. 19kd Nb-wet 1998 — waarin een specifieke regeling is opgenomen voor situaties waarin de gevolgen van stikstofdepositie niet bij de vergunningverlening hoeven te worden betrokken — in een ministeriële regeling over te nemen. Prettige bijkomstigheid daarvan is dat deze stikstofregeling op een relatief eenvoudige wijze in overeenstemming kan worden gebracht met Europees recht en dat daarmee ook invulling kan worden gegeven aan eerdergenoemde uitspraak van de ABRvS van 7 september 2011.