Schaarse vergunningen; Wat? Wie en Hoe?

Op 25 mei 2016 is de conclusie over schaarse vergunning van staatsraad advocaat-generaal Widdershoven verschenen.

Wat zijn schaarse vergunningen? Voor wie is de conclusie relevant en hoe moet er met schaarse vergunning worden omgegaan? Wat zijn de belangrijkste lessen uit deze conclusie voor bestuursorganen en potentiele vergunninghouders?

Wat zijn schaarse vergunningen?

Een schaarse vergunning is een vergunning waarvan er maar één of een beperkt aantal kan worden verleend, terwijl er meer (potentiële) aanvragers zijn. Dat betekent dat voor heel veel verschillende soorten vergunningen geldt dat deze “schaarse vergunningen” kunnen zijn. Voorbeelden van (potentiële) schaarse vergunningen zijn:

Kansspel(automaten)vergunning;
Standplaatsvergunning / staanplaatsvergunning voor een kiosk of kraam op een markt;
Taxivergunning;
Ontheffing op grond van de Winkeltijdenwet voor zondagsopenstelling;
Terrasvergunning;
Frequentievergunning;
Vergunning ingevolge de Wet beheer Rijkswaterstaatwerken;
Exploitatievergunning passagiersvervoer voor bijvoorbeeld rondvaartboten (ogv bijvoorbeeld de Verordening op het binnenwater);
Ontgrondingsvergunning.

Voor wie is deze conclusie relevant?

De conclusie over schaarse vergunningen is relevant voor zowel bestuursorganen als voor potentiele vergunninghouders/ vergunning aanvragers (hierna ook wel: gegadigden).

Bij bestuursorganen gaat het niet altijd goed als het gaat om de verdeling van schaarse vergunningen. Dat komt deels omdat niet altijd vooraf wordt beseft dat sprake is van een “schaarse” vergunning en deels omdat niet altijd duidelijk is voor bestuursorganen aan welke (extra) vereisten moet worden voldaan in geval van schaarse vergunningen. De conclusie van de staatsraad advocaat-generaal geeft een mooi overzicht van deze (extra) vereisten.

Voor potentiële vergunninghouders/ aanvragers is de conclusie relevant omdat de kans dat de vergunning aan een ander, bijvoorbeeld een concurrent wordt verleend groot is, er is immers sprake van minder vergunningen dan dat er gegadigden/ aanvragers zijn. De conclusie laat zien waaraan een procedure voor de verlening van een schaarse vergunning moet voldoen en dus welke eventuele bezwaar- en beroepsgronden er aangevoerd kunnen worden als niet alles op de juiste wijze is verlopen.

Lessen voor bestuursorganen en potentieel gegadigden

Bestuursorganen moeten bij het verlenen van zogenoemde schaarse vergunningen potentiële gegadigden de mogelijkheid bieden om naar de beschikbare vergunningen mee te dingen. Dit vloeit voort uit het formele gelijkheidsbeginsel, het beginsel van gelijke kansen. Bestuursorganen moeten daarbij een ‘passende mate van openbaarheid’ garanderen. Wat betekent dat in de praktijk?

Het bestuursorgaan moet informatie geven over de (1) verdelingsprocedure, (2) het aanvraagtijdvak en (3) de toe te passen criteria. Deze informatie moet voor het begin van de aanvraagperiode adequaat bekend worden gemaakt;
Het is (in beginsel) niet mogelijk om schaarse vergunningen voor onbepaalde tijd te verlenen.

Voor bestuursorganen

Het bestuursorgaan zal voorafgaand aan de aanvraagperiode verschillende zaken met betrekking tot de vergunningverlening en de procedure duidelijk en adequaat bekend moeten maken. Zo moet het bestuursorgaan onder meer bekend maken: (1) Hoeveel vergunningen zullen er verleend gaan worden? (2) Op welke manier zullen de beschikbare vergunningen verdeeld worden (tenderprocedure, loting, first come first serve etc); (3) Wanneer kan je de vergunning aanvragen? (4) En waar moet de aanvraag / aanvrager aan voldoen?

Adequaat bekend maken betekent hier dat de informatie via een zodanig medium wordt bekendgemaakt dat potentiële gegadigden daarvan kennis kunnen nemen. Dit houdt meestal in dat de bekendmaking van deze informatie plaatvindt in een door de desbetreffende overheid elektronisch uitgegeven overheidsblad (gemeenteblad, op www.overheid.nl etc.). Als het bestuursorgaan ikiest voor een inpliciete verdeling op volgorde van binnenkomst, kan de beschikbaarheid van de schaarse vergunning ook plaatsvinden door bekendmaking op de website van de desbetreffende overheid.

Duidelijk betekent dat de verdeelregels zo geformuleerd moeten worden dat aanvragers hun aanvraag hierop goed kunnen afstemmen. Een nadere uitwerking van de regels na afloop van het aanvraagtijdvak kan onder omstandigheden toelaatbaar zijn, maar er mag dan niet worden afgeweken van de verdeelregels zoals die vooraf bekend zijn gemaakt.

Criteria voor de verdeling van schaarse vergunningen

Het bestuursorgaan moet de verdelingscriteria voor schaarse vergunningen gelijkelijk toepassen op alle aanvragen en mag daarvan in het individuele geval niet afwijken, ook niet als deze afwijkingscriteria zijn geformuleerd in een beleidsregel.

De spelregels mogen niet tijdens het spel veranderd worden. Als verdelingsprocedure is gestart kan er niet meer voor een andere verdelingssystematiek gekozen worden;
Het bestuursorgaan mag een schaarse vergunning (in beginsel) niet voor onbepaalde tijd verlenen.

Voor potentiële gegadigden

Voor potentieel gegadigden is het van belang om goed voorbereid en geïnformeerd te zijn. Bereid je goed voor voordat de aanvraag wordt ingediend, je kan maar één keer een aanvraag indienen en meestal zijn de mogelijkheden om de aanvraag aan te passen (zeer) beperkt. Stel jezelf de volgende vragen voor het indienen van de aanvraag:

Is beleid vooraf bekend gemaakt over de (schaarse) vergunning?
Voldoe je aan de vereisten /criteria om de schaarse vergunning verleend te kunnen krijgen, zo niet, vraag je af aan welke vereisten alsnog voldaan kan worden.
Richt je aanvraag in aan de hand van de criteria uit het beleid en zorg dat je aan alle vereisten voldoet, zorg dat je ook aan de formele criteria voldoet, stuur dus alle gevraagde bijlagen mee, bekijk hoeveel kopieën er gevraagd worden,etc.);
Vraag de vergunning tijdig aan;
De vergunning mag niet voor onbepaalde tijd verleend worden, beoordeel dus vooraf goed of de kosten die wellicht gemaakt moeten worden in deze verleningsperiode terugverdiend kunnen worden.

Heeft u vragen over schaarse vergunningen bijvoorbeeld over de wijze waarop de verdelingsprocedure moet worden ingericht en uitgevoerd, of heeft u een (schaarse) vergunning niet gekregen, dan kunt u voor advies en ondersteuning terecht bij ENVIR Advocaten.

De link naar de conclusie van de staatsraad advocaat-generaal treft u hier aan.

Fleur Onrust (Envir Advocaten)